تکنیک دلفی فازی

تکنیک دلفی فازی بر اساس دیدگاه پاسخ دهندگان صورت می گیرد. در این تکنیک برای سنجش دیدگاه از عبارات کلامی استفاده می شود. عبارات کلامی در انعکاس کامل مکنوتات ذهنی پاسخ دهنده محدودیت هایی دارد.

برای نمونه عبارت “زیاد” برای فرد A که فرد سخت گیری است با عبارت “زیاد” برای فرد B متفاوت است. اگر برای کمی کردن دیدگاه هر دو فرد از یک عدد قطعی استفاده شود، نتایج دارای اریب خواهد شد. بنابراین با توسعه طیف فازی مناسب می توان براین مشکل غلبه کرد.

کاربرد تکنیک دلفی فازی جهت پیش بینی توسط کافمن و گوپتا به سال 1988 ارائه گردید. همچنین ایشکاوا به سال 1993 به توسعه تکنیک دلفی با اعداد فازی مثلثی پرداخت. بعد از آن مطالعات متعددی برای استفاده از تکنیک دلفی فازی صورت گرفته است.

تکنیک دلفی فازی
تکنیک دلفی فازی

روش های توسعه یافته برای دلفی فازی به مانند روش دلفی سنتی بسیار متنوع بوده و وحدت نظری در این زمینه وجود ندارد. دیدگاه های متعدد و متفاوتی در زمینه توسعه طیف فازی، تجمیع دیدگاه خبرگان، فازی زدایی و رسیدن به اجماع وجود دارد. برای تشریح الگوریتم اجرای تکنیک دلفی فازی باید بین دو کاربرد تکنیک دلفی تفاوت قایل شد.

بنابراین در استفاده از تکنیک دلفی فازی باید بین دو نوع پژوهش کیفی تمایز قائل شد. برخی پژوهش ها جنبه اکتشافی دارد. در این دسته پژوهشگران به دنبال شناسایی مهمترین عناصر زیربنایی یک پدیده هستند. برخی از پژوهش ها نیز با هدف پیش بینی صورت می گیرد.

الگوریتم اجرای تکنیک دلفی فازی جهت غربال گری

برای تعیین میزان اهمیت شاخص ها و غربال مهمترین شاخص های شناسایی شده می توان از تکنیک دلفی با رویکرد فازی استفاده کرد. یکی از عمده ترین مزیت های تکنیک دلفی فازی نسبت به تکنیک دلفی سنتی جهت غربال شاخص ها آن است که می توان از یک راند برای تلخیص و غربال آیتم ها استفاده کرد. الگوریتم اجرای تکنیک دلفی فازی شامل گام های زیر است:

  • شناسایی طیف مناسب برای فازی سازی عبارات کلامی
  • تجمیع فازی مقادیر فازی شده
  • فازی زدایی مقادیر
  • انتخاب شدت آستانه و غربال معیارها

در الگوریتم اجرای تکنینک دلفی فازی برای غربال گری نخست باید طیف فازی مناسبی برای فازی سازی عبارات کلامی پاسخ دهندگان توسعه داد. برای این منظور می توان از روش های توسعه طیف فازی استفاده کرد یا از طیف های فازی متداول برای این منظور استفاده کرد. برای نمونه طیف فازی مثلثی برای مقیاس پنج درجه لیکرت در بیان اهمیت شاخص ها به صورت زیر است:

خیلی مهممهممتوسطکم اهمیتخیلی کم اهمیت
(0.75, 1, 1)(0.5, 0.75, 1)(0.25, 0.5, 0.75)(0, 0.25, 0.5)(0, 0, 0.25)
اعداد فازی مثلثی معادل طیف لیکرت 5 درجه
کاملا بااهمیتخیلی بااهمیتبااهمیتمتوسطکم اهمیتخیلی بی اهمیتکاملا بی اهمیت
(0.9, 1, 1)(0.75, 0.9, 1)(0.5, 0.75, 0.9)(0.3, 0.5, 0.75)(0.1, 0.3, 0.5)(0, 0.1, 0.3)(0, 0, 0.1)
اعداد فازی مثلثی معادل طیف لیکرت 7 درجه

اعداد فازی مثلثی معادل طیف لیکرت 5 درجه

دلفی فازی
دلفی فازی

پس از انتخاب با توسعه طیف فازی مناسب، دیدگاه خبرگان گردآوری شده و به صورت فازی ثبت می شود. در گام دوم باید به تجمیع دیدگاه خبرگان پرداخت. راه های مختلفی برای تجمیع نظرخبرگان پیشنهاد شده است. اگر دیدگاه هر کارشناس به صورت عدد فازی مثلثی (l, m, u)  نمایش داده شود، یک روش مرسوم برای تجمیع دیدگاه n کارشناس را کمینه l ، میانگین m و بیشینه u  در نظر گرفته اند.

دلفی فازی

در برخی منابع نیز با جای میانگین حسابی ساده، میانگین هندسی پیشنهاده شده است.

تکنیک دلفی

در منابع دیگر هم پیشنهاد شده است که کران های بالا و پایین نیز با میانگین هندسی محاسبه شود. ما بیشتر روش میانگین فازی را برای تجمیع نظرات خبرگان پیشنهاد می کنیم که به صورت زیر محاسبه می شود:

انتخاب روش تجمیع دیدگاه خبرگان

انتخاب روش تجمیع دیدگاه خبرگان، به نظر پژوهشگر بستگی دارد. استفاده از روش های تجمیع فازی به جای میانگین فازی باعث می شود تا حداکثرپراکندگی دیدگاه افراد درنظر گرفته شود. اما مشکل این روش ها آن است که دیدگاه یک فرد خوش بین یا یک فرد بدبین به شدت نتایج را تحت تاثیر قرار دهد.

اگر برای کارشناس مقدار از  کوچکتر باشد یک کارشناس بدبین در نظر گرفته می شود. همچنین اگر برای یک کارشناس مقدار ازبزرگتر باشد کارشناس خوش بین در نظر گرفته می شود. برای اطمینان بیشتر می توان از دیدگاه خبرگان بدبین و خوش بین صرف نظر کرد.

پس از تجمیع فازی دیدگاه خبرگان باید به فازی زدایی مقادیر بدست آمده پرداخت. در روش های مختلف که با رویکرد فازی صورت می گیرد پژوهشگر در نهایت به دنبال آن است که مقادیر فازی نهایی را به یک عدد قطعی و قابل درک تبدیل کند.

معمولا می توان تجمیع اعداد فازی مثلثی را توسط یک مقدار قطعی که به بهترین میانگین مربوط است، خلاصه کرد. این عملیات را فازی زدایی می گویند. روش های متعدد و پیچیده ای برای فازی زدایی وجود دارد. یکی از روش های ساده برای فازی زدایی میانگین اعداد فازی مثلثی به صورت زیر است:

روش های متعدد دیگری برای فازی زدایی وجود دارند. برای نمونه روش مرکز ثقل، روش مرکز سطح و میانگین ماکسیمم از این دسته هستند.

پس از انتخاب روش مناسب و فازی زدایی مقادیر برای غربال آیتم ها باید یک آستانه تحمل در نظر گرفت. آستانه تحمل را معمولاً 0.7 در نظر می گیرند ولی این مقدار براساس دیدگاه پژوهشگر از پژوهشی به پژوهش دیگر می تواند متفاوت باشد. اگر مقدار قطعی حاصل از فازی زدایی دیدگاه تجمیع شده خبرگان، بزرگتر از آستانه تحمل باشد شاخص مورد نظر تایید می شود. اگر این مقدار کوچکتر از آستانه تحمل باشد شاخص مورد نظر حذف می شود.

الگوریتم اجرای تکنیک دلفی جهت پیش بینی

کاربرد تکنیک دلفی فازی جهت پیش بینی توسط کافمن و گوپتا به سال 1988 ارائه گردید. ساختار اعداد فازی مثلثی به گونه ای است که آن را برای پیش بینی به روش دلفی بسیار مناسب ساخته است. در این روش که برای پیش بینی زمان، قیمت و مقادری کمی دیگر استفاده می شود از خبرگان خواسته می شود تا پیش بینی خود را بر اساس کمترین، بیشترین و محتمل ترین مقدار ارائه دهند. در این صورت دیگر نیازی به ارائه یک مقدار قطعی و مشخص نیست.

الگوریتم اجرای تکنیک دلفی فازی جهت پیش بینی به صورت زیر است:

ابتدا پیش بینی هر کارشناس به صورت یک عدد فازی مثلثی ارائه می شود:

سپس از روش زیر برای شناسایی اختلاف دیدگاه هر کارشناس با میانگین دیدگاه ها محاسبه شده و مجدد در اختیار کارشناس مربوط قرار می گیرد:

دیدگاه کارشناس ها مجدد گردآوری می شود و میانگین فازی جدید محاسبه می شود:

اختلاف دیدگاه هر کارشناس با میانگین دیدگاه ها محاسبه شده و چرخه دلفی تکرار می شود. این فرآیند زمانی که دو میانگین متوالی Aave, Bave, Cave,… به صورتی روشن به هم نزدیک شوند، متوقف می شود.

بنابراین بکارگیری تکنیک دلفی فازی برای غربال گری در یک راند قابل انجام است اما برای پیش بینی باید چندین راند ادامه پیدا کند تا توافق حاصل شود. توجیه منطقی آن است که در غربالگری پژوهشگر ابتدا با پشتوانه ادبیات موجود غربال ابتدایی را انجام داده است و تحلیل جنبه تاییدی دارد. در پیش بینی موضوع حساسیت بیشتری درد و تحلیل جنبه اکتشافی دارد بنابراین پیش بینی مستلزم دقت و حساسیت بیشتری است.

خدمات فرابگیر

  1. تبلیغات در فضای مجازی گوگل، اینستاگرام و فیس بوک.
  2. مدیریت صفحات اجتماعی اینستاگرام و فیس بوک.
  3. برنامه نویسی حرفه ای با جدیدترین متدهای روز دنیا
  4. طراحی وب سایت و سئو نمودن مطالب با جدیدترین راهکارها برای بازدید حداکثری مطالب
  5. خدمات طراحی سربرگ؛ کار ویزیت، لوگو و بسته مدیریتی
  6. پروژهای دانشجویی در زمینه تحقیق در عملیات، آمار و تصمیم گیری چند معیاره
  7. آموزش مجازی برای کاربران در زمینه های درخواستی دوره های موجود در وب سایت

باعث افتخارست که مجموعه ما تا کنون بیش از ۱۲۰۰ پروژه موفق در زمینه های متخلف ارائه نموده است که با مراجعه به بخش نمونه کارها در دسترس شما عزیزان قرار گرفته است. در صورتی که تصور می کنید پروژه مورد نظر شما در این دسته بندی ها قرار ندارد با تماس با تیم حرفه ای ما می توانید از مشاوره رایگان بهره مند گردید.

X