روش کوکوسو

تصمیم گیری چند معیاره

روش کوکوسو

واژه MCDM به معنای تصمیم گیری چند معیاره، واژه ای شناخته شده می باشد که بر اساس ماهیت گزینه های در نظر گرفته شده به دو طبقه پیوسته و گسسته تقسیم می شوند.

روش پیوسته به تصمیم گیری چند هدفه (MODM) معروف است که جهت شناسایی موارد بهینه در یک مساله تصمیم گیری مورد استفاده قرار می گیرند.

طبقه گسسته به MADM یا تصمیم گیری چند شاخصه معروف است که به عنوان تکنیک های پشتیبان تصمیم

گیری تعریف شده و دارای تعداد محدودی گزینه، هدف و معیارهایی هستند که در جهت انتخاب گزینه ها بکار

گرفته می شوند. روشهای گسسته را می توان بیشتر به روشهای وزن دهی و روشهای رتبه بندی تقسیم كرد.

حل یک مساله تصمیم گیری معمولا به سه طریق زیر تفسیر می شود:

یافتن بهترین یا مطلوب ترین گزینه تصمیم گیرنده از مجموعه گزینه های موجود
انتخاب یک مجموعه کوچک از گزینه های مناسب، یا گروه بندی گزینه های جایگزین به مجموعه های مختلف ترجیحی.
یافتن همه گزینه های کارآمد یا غیر مسلط.

همانطور که در بالا اشاره شد روشهای MADM به دو دسته وزن دهی و رتبه بندی تقسیم می شوند

در حالت اول روشهای زیادی برای تعیین وزن و اهمیت معرفی شدهاند از جمله روش آنتروپی، روش SWARA، روش CRITIC و …

البته در بیشتر روش های این دسته رتبه بندی گزینه نیز می توان انجام داد اما در بسیاری از موارد بهتر است که

از تکنیک های دیگر به صورت ترکیبی استفاده شود.

روش COCOSO

در حالت دوم روشهایی هستند که هدف آن تنها رتبه بندی گزینه های پژوهش است مانند روش تاپسیس، ویکور، الکتره و …

این روش ها با تشکیل ماتریس تصمیم شروع می شوند و اصولا وزن معیارها را نیز به عنوان ورودی دریافت

می کنند. تکنیکی که در مطلب حاضر به آن خواهیم پرداخت نیز در زمره این حالت قرار می گیرد.

روش CoCoSo یا combined compromise solution از تکنیک های جدید تصمیم گیری چند معیاره می

باشد که در سال 2018 توسط یزدانی و همکاران ارائه شد در این روش یک راه حل ترکیبی سازشی برای رتبه

بندی گزینه ها ارائه می شود.

مراحل روش COCOSO

این روش یک مدل یکپارچه از روش جمع وزنی ساده (SAW) و مدل ضرب وزنی (WPM) می باشد که مراحل

آن در ادامه آورده شده است همچنین در مقاله بیس این روش از دو عبارت WSM و WPM برای ترکیب این

روش استفاده شده است. که WSM به معنی مدل جمع وزنی و WPM به معنی مدل ضرب وزنی است.

گام اول: تشکیل ماتریس تصمیم

در واقع اولین گام در تمامی روشهای تصمیم گیری چند معیاره تشکیل ماتریس تصمیم می باشد که در رابطه زیر آورده شده است.

روش کوکوسو روش کوکوسو روش کوکوسو

در این رابطه X_mn در واقع ازریابی گزینه m بر اساس معیار n می باشد که این ارزیابی هم می تواند بر اساس عبارات کلامی و هم بر اساس داده های واقعی (کمی) باشد. عبارت های کلامی می تواند بر اساس طیف 5 تایی یا 9 تایی باشد.

گام دوم: نرمال سازی ماتریس تصمیم

نرمال سازی تقریبا در تمام روشهای تصمیم گیری چند معیاره صورت می گیرد. در این گام بر اساس روابط زیر ماتریس تصمیم نرمال می شود از رابطه اول برای معیارهای مثبت و از رابطه دوم برای معیارهای منفی استفاده می شود. در روابط زیر max X_ij و min X_ij در واقع بیشترین و کمترین مقدار هر ستون معیار هستند. بر اساس این نرمال سازی کلیه درایه ها بین عدد 0 و 1 قرار می گیرند.

گام سوم: محاسبه مقادیر جمع وزنی و ضرب وزنی

در این گام بر اساس روابط زیر مقادیر جمع وزنی (S) و ضرب وزنی (P) برای هر گزینه محاسبه می شود در دو رابطه زیر W_j وزن معیارها می باشد که به عنوان ورودی وارد روش cocoso شده است

این وزن می تواند مستقیم از نظر فرد تصمیم گیرنده و یا روشهایی نظیر آنتروپی شانون، AHP ، روش BWM و… محاسبه شود. مقادیر S_i در واقع از روش SAW و مقادیر P_i از روش واسپاس گرفته شده است.

گام چهارم: تعیین نمره ارزیابی گزینه ها بر اساس 3 استراتژی

در این بخش امتیاز گزینه ها بر اساس 3 استراتژی از 3 رابطه زیر حاصل می شود. رابطه اول میانگین حسابی امتیازات WSM و WPM را بیان می کند، در حالی که رابطه دوم در مقایسه با بهترین ها ، نمرات نسبی WSM و WPM را بیان می کند.

رابطه سوم مصالحه ای بین مدل های WSM و WPM است. در این رابطه λ توسط تصمیم گیرنده تعیین میشود اما در حالت 0.5 انعطاف پذیری زیادی دارد.

گام پنجم: تعیین امتیاز نهایی و رتبه بندی گزینه ها

در این بخش بر اساس رابطه زیر امتیاز نهایی محاسبه می شود در واقع این رابطه بیانگر جمع میانگین هندسی و میانگین حسابی 3 استراتژی مرحله قبل می باشد. امتیاز (k) هر گزینه ای بزرگتر باشد نشان از برتری آن گزینه دارد.

مثال روش کوکوسو (COCOSO)

این مثال از مقاله A Combined Compromise Solution (CoCoSo) method for multi-criteria decision-making problems استخراج شده است.

مساله تصمیم گیری شامل پنج معیار و هفت گزینه است. الزامات در نظر گرفته شده به عنوان C2 که قیمت پیشنهادی ارائه دهندگان لجستیک است و یک عامل غیرانتفاعی یا هزینه محور است و چهار عنصر اختصاص داده شده به عنوان شاخص سود (از جمله C1 – ظرفیت موجودی ، C3 – دسته یا حجم تحویل ، C4 – درجه انعطاف پذیری ، و C5 – استفاده از فناوری).