کاربرد مجموعه های فازی
مهندسی صنایع در حالت عمومی عبارت است از طراحی، عملیات و کنترل سیستم هایی که اجزا تشکیل دهنده آن، نیروی انسانی، ماشین آلات، مواد، قطعات و سرمایه می باشند. بر خلاف سایر رشته های مهندسی، این رشته نه تنها به مباحث تکنولوژی و تخصص مربوط می شود بلکه با رفتارهای انسانی، سازمان، اقتصاد و مدیریت نیز ارتباط مستقیم دارد.
اهم موضوعاتی که توسط مهندسی صنایع پوشش داده می شود عبارتند از: مدیریت تولید و عملیات، مدیریت پروژه، کنترل فرآیندهای صنعتی، طراحی سازمان، مدیریت مالی، کنترل کیفیت، فاکتورهای انسانی، تحلیل ریسک، اقتصاد مهندسی، کنترل موجودی و سیستم های اطلاعاتی. برآورد مقادیر پارامترها در مدل سازی سیستم ها، نظریه تصمیم گیری گروهی، روش دلفی و روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) از جمله روش های سازگاری مدل های مهندسی صنایع با مدیریت با انسان است.
روش های سنتی مهندسی صنایع و مدیریت با به کارگیری نظریه آمار و احتمال سعی در مدل سازی ریسک و تحلیل مسایل تحت شرایط عدم اطمینان داشتند. لذا در مواردی که داده های ثبت شده از سوابق گذشته موجود باشد امکان برآورد توزیع احتمال داده ها و تحلیل مسایل با ساختار احتمالی وجود دارد.
در گذشته روش هایی مانند دلفی در برآورد پارامترها و ساختار مدل، روش تحلیل سلسله مراتبی برای تصمیم گیری در حالت کیفی و عدم قطعیت و روش پرت در تخمین سه زمانی انجام فعالیت های پروژه، از جمله روش هایی هستند که برای درنظر گرفتن اطلاعات تجربی و تخصصی انسان در مدل سازی و تحلیل توسعه یافته اند.
با پیدایش نظریه مجموعه های فازی و قابلیت آن در مدل سازی اطلاعات نادقیق و تقریبی، مسیر جدیدی پیش روی دانشمندان و محققان مهندسی صنایع و مدیریت قرار گرفت تا با بهره گیری از آن توانایی مدل سازی و تحلیل سیستم ها را با دخالت انسان افزایش دهند.
کاربرد مجموعه های فازی
مدیریت کیفیت:
کاربرد مجموعه ای فازی در مدیریت کیفیت به سه طبقه تقسیم می شود:
- نمونه گیری رد و پذیرش : در این حالت مقادیر بحرانی جهت رد و یا پذیرش محموله به صورت فازی تعریف می شوند.
- کنترل فرآیند آماری: سطح انطباق کیفیت با استاندارد کیفیت تولید و محصول می تواند با مفهوم فازی در نظر گرفته شود.
- مباحث عمومی مدیریت کیفیت: در این بخش سیستم ترویج وظایف کیفیت(QFD) می تواند با ساختار فازی توسعه یابد که در آن صدای مشتری با متغیرهای کلامی تعریف شود. سپس با بهره گیری از این مشخصه های کلامی می تواند در ابزارهای بهبود کیفیت مانند: تحلیل پارتو، نمودارهای علت و معلول، طراحی آزمایش ها، نمودارهای کنترل آماری بکارگرفته شود.
کاربرد مجموعه های فازی کاربرد مجموعه های فازی کاربرد مجموعه های فازی
تصمیم گیری در محیط فازی:
در تصمیم گیری کلاسیک، تصمیم گیرنده نسبت به این که در چه مرحله و حالتی قرار دارد آگاه است. لذا گزینه مناسب را با بیشترین مطلوبیت انتخاب می کند. در حالتی که در تصمیم گیری تحت شرایط ریسک، تصمیم گیرنده به طور قطعی نمی داند که چه وضعیتی در آینده رخ خواهد داد و او تنها تابع احتمال وضعیت های آینده را می داند.
لذا تصمیم گیری حالت پیچیده تری نسبت به شرایط قطعی پیدا می کند.اگر با استفاده از اطلاعات سوابق گذشته امکان برآورد توزیع آماری شرایط آینده باشد، آن گاه مسئله تحت شرایط ریسک و با ساختار احتمالی تحلیل می شود. ولی اگر اطلاعات ثبت شده از سوابق گذشته در دست نباشد با این که در شرایط موجود اطلاعات نادقیق یا تقریبی در دسترس هسنتد آن گاه لازم است که مساله با ساختار فازی تحلیل شود.
مسائل فازی می تواند در دو طبقه کیفی و کمی مدل سازی و تحلیل شوند.
در مدل های کیفی لازم است وزن معیارها و امتیاز هر یک از گزینه ها در مواجهه با معیارها تعیین شوند. واضح است که در این مورد استفاده از مفهوم فازی و تعیین وزن معیارها و امتیاز گزینه ها به صورت کلامی تا چه اندازه در کارایی و اثر بخشی مدل و تحلیل می تواند کارساز باشد.
در مدل های کمی تصمیم گیری، مسئله به فرم یک مدل ریاضی ایجاد می شود و سپس با حل آن جواب بهینه با مناسب به دست می آید. از مدل های معروف می توان به برنامه ریزی خطی و غیرخطی و برنامه ریزی پویا اشاره کرد که در این مدل ها می توان پارامترها را فازی فرض کرد.
کاربرد مجموعه های فازی کاربرد مجموعه های فازی کاربرد مجموعه های فازی
برنامه ریزی و کنترل موجودی:
یک سیستم موجودی می تواند به صورت یک سیستم فازی مدل شود به گونه ای که خروجی سیستم که سطح موجودی مناسب است به صورت فازی بیان می شود. مسئله برنامه ریزی نیازمندی مواد (MRP) می تواند با ماهیت وساختار فازی مدل و تحلیل گردد.
یکی از پرکاربردترین روش های فازی در تحلیل مسائل برنامه ریزی تولید و موجودی ها برنامه ریزی پویای فازی است. مدل مقدار اقتصادی سفارش (EOQ) نیز می تواند با در نظر گرفتن اعداد فازی برای پارامترها با ساختار فازی تحلیل شود.
جانمایی تسهیلات:
برخی از مسائل مهم در مهندسی صنایع به صورت شبکه مدل می شوند. در حالت کلی شبکه شامل یک سری گره و یال است. به عنوان مثال در مساله جانمایی گره های شبکه بیانگر مناطق مقتضی سرویس و یال های بین گره ها بیان گر راه های اتصال بین مناطق است که به طور مثال می توان زمان مسافرت بین گره ها به صورت اعداد فازی بیان شود و جواب مساله حدود یا حوالی محل احداث خدمت دهنده را مشخص می کند.
زمان بندی پروژه:
در زمان بندی پروژه یکی از مراحل مهم برآورد مدت زمان انجام فعالیت است.اگر مدت زمان فعالیت ها با فرض قطعی و دقیق برآورد شوند آنگاه زمان بندی پروژه با روش مسیر بحرانی (CPM) انجام می شود.
اگر اطلاعات و تجربیات مناسبی در دست نباشد آن گاه برآورد مدت زمان فعالیت ها با رویکرد احتمالی انجام شده و روش زمان بندی پرت (PERT) مورد استفاده قرار می گیرد. لذا جایی که اطلاعات دقیق و قطعی زمان انجام فعالیت ها در گذشته در دسترس نباشد آن گاه رویکرد فازی در برآورد زمان فعالیت ها می تواند مفید باشد.
کاربرد مجموعه های فازی کاربرد مجموعه های فازی کاربرد مجموعه های فازی
مساله زمان بندی تولید کارگاهی:
مساله زمان بندی تولید کارگاهی می تواند به این صورت مطرح شود که یکسری ماشین آلات و محدودیت های تکنولوژی وجود دارند و از سوی دیگر نیازمندی های تولید اعم از حجم تولید، کیفیت تولید و محدویت های زمانی مانند زمان های عملیات و زمان موعد تحویل تعریف شده اند. حال تعیین یک زمان بندی توالی عملیات جهت بهینه شدن معیار مورد نظر که می تواند زمانی با هزینه ای باشد، انجام می شود.
رگرسیون:
تحلیلی رگرسیون با مدل کردن رابطه بین متغیرهای وابسته و متغیرهای مستقل جهت پیش بینی مقادیر متغیرهای وابسته بر اساس متغیرهای مستقل به کار می رود. در مدل رگرسیون فازی می توان ضرایب متغیرهای مستقل، مشاهدات و ساختار تابع متغیر وابسته می توانند با مفهوم فازی مطرح شوند.
کاربرد مجموعه های فازی کاربرد مجموعه های فازی کاربرد مجموعه های فازی
پایگاه داده:
مدل پایگاه داده کلاسیک شامل یک سری روابط چند بعدی بین دادها است که توسط یک سری جداول نمایش داده می شوند. ستون های جدول همان فیلد های اطلاعاتی و سطرهای جدول بیناگر رکوردهای اطلاعاتی موجودیت ها است. دسترسی به داده های یک پایگاه داده می تواند به صورت فازی و با مفهوم متغیر کلامی تعریف شود. همین طور ارتباط بین داده ها نیز می تواند به صورت فازی بیان گردد.